انحصار وراثت چیست؟ مراحل انحصار وراثت [مدارک و هزینه ۱۴۰۳]

انحصار وراثت یکی از رایج‌ترین مسائل حقوقی است که ممکن است هر فردی در طول زندگی خود با آن مواجه شود. به منظور انجام انحصار وراثت یا تقسیم ارث باید یک فرایند خاص را طی کرد که در صورت نداشتن آگاهی قبلی ممکن است کمی دشوار باشد. بنابراین در صورتی که از قبل برای طی کردن مراحل انحصار وراثت آماده شوید کارتان بسیار راحت‌تر خواهد بود. در ادامه از شما عزیزان دعوت می‌کنیم با ما همراه شوید تا به طور مفصل به مبحث انحصار وراثت بپردازیم.

اما انحصار وراثت چیست و چطور می توان آن را انجام داد؟ آیا زمان بر است؟ انحصار وراثت چقدر طول میکشد؟ اگر وراث باهم مشکل داشته باشند چه میشود؟ چه مدارکی لازم است؟ آیا نیاز به وکیل انحصار وراثت داریم؟ چگونه مالیات بر ارث بپردازیم؟ و بسیار سوالات دیگر که گروه وکلای ارث تکس در این مطلب به همه آنها پاسخ میدهند.

انحصار وراثت محدود

گواهی حصر وراثت محدود زمانی صادر می شود که اموال و دارایی های فرد متوفی ارزشی کمتر از ۳۰ میلیون ریال داشته باشند. برای دریافت گواهی انحصار وراثت محدود، ورثه فرد متوفی باید در یکی از دفاتر اسناد رسمی فرم استشهادیه محضری را تکمیل کنند. برای تکمیل این فرم به سه نفر شاهد نیاز است تا شهادت بدهند فرد فوت شده ورثه دیگری به جز افرادی که اسامی و هویت خود را وارده کرده اند، ندارد. پس از آن، فرم استشهادیه باید توسط دفترخانه گواهی شود. در مرحله بعد، وراث باید با مراجعه به یکی از دفاتر الکترونیک خدمات قضایی اقدام به تکمیل دادخواست گواهی انحصار وراثت محدود کنند.

انحصار وراثت نامحدود

در صورتی که ارزش اموال و دارای فرد فوت شده از بیشتر از ۳۰ میلیون ریال باشد، ورثه فرد باید اقدام به دریافت انحصار وراثت نامحدود نمایند. همان‌طور که اشاره شد، مدت زمان مورد نیاز برای صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود بیشتر از گواهی انحصار وراثت محدود است. برای دریافت این گواهی، شورای حل اختلاف یک آگهی مبنی بر نبود شخص ذینفع دیگر در روزنامه های کثیر الانتشار چاپ می کند. پس از گذشت یک ماه از انتشار آگهی، گواهی انحصار وراثت نامحدود برای ورثه صادر خواهد شد.

به طور کلی، از تفاوت های گواهی انحصار وراثت محدود و نا محدود می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• میزان ارزش اموال متوفی
• مدت زمان لازم برای صدور گواهی
• مراحل اخذ گواهی

ورثه فرد متوفی برای آن که بتوانند روند دریافت و تعیین سهم الارث را در مدت زمان کوتاهی با موفقیت طی کنند، بهتر است با مراحل گام به گام انحصار وراثت آشنایی داشته باشند. به طور خلاصه مراحل انحصار وراثت عبارت اند از :

امروزه خدمات مربوط به دستگاه قضا و دادگاه ها توسط دفاتر الکترونیک خدمات قضایی در اختیار مردم قرار می گیرد. افراد این امکان را دارند تا برای طرح خدمات الکترونیک قضایی، بدون نیاز به محاکم یا دادسرا به این دفاتر مراجعه کنند. طی کردن مراحل انحصار وراثت از طریق دفتر خدمات قضایی سبب صرفه جویی در وقت و هزینه افراد می شود و روشی کارآمد برای درخواست انحصار وراثت به شمار می آید. شما می توانید تمام مراحل انحصار وراثت را بدون مراجعه حضوری به دستگاه قضایی از دفتر خدمات قضایی الکترونیک انجام دهید.

در فرآیند دریافت گواهی انحصار وراثت، پس از درخواست صدور گواهی و ارائه مدارک قانونی، شورای حل اختلاف گواهی نهایی انحصار وراثت را صادر خواهد کرد. شورای حل اختلاف به عنوان یک مرجع غیر قضایی وظیفه رسیدگی، صدور حکم و حل و فصل اختلافات را بر عهده دارد. این شورا زیر نظر قوه قضاییه فعالیت می کند و تلاش می کند تا در بین طرفین، سازش ایجاد کند. هر شورا از سه عضو اصلی و دو عضو علی البدل تشکیل شده است و از قانون مختص خود با عنوان قانون شورای حل اختلاف برای صدور انحصار وراثت پیروی می کند.

متقضی انحصار ورثه که یکی از ذینفعان ارث است باید که یک دادخواست انحصار وراثت پر کند که به صورت آماده در اختیار او قرار می‌گیرد. البته باید توجه داشته باشید که در قسمت خواهان مشخصات فرد متقاضی نوشته می‌شود. نمونه دادخواست انحصار وراثت به صورت زیر می‌باشد:

احتراماً به استحضار می رساند:

شادروان …………… (مورث اینجانب) فرزند ……… به شماره شناسنامه ………… متولد سال ……… صادره از ………… که نسبت ………… با بنده دارند، در تاریخ …………… به علت …… در منزل/ بیمارستان مرحوم گردیده اند. متوفی پیرو دین …… و مذهب ……… بوده اند و وراث در زمان فوت ایشان عبارتند از: ۱- ………………… فرزند …………………… به شماره شناسنامه ……………… متولد …………………… ۲- ………………… فرزند …………………… به شماره شناسنامه ………………… متولد …………………… ۳- ………………… فرزند …………………… به شماره شناسنامه ………………… متولد ……………………  و…………. …

یکی از اصلی ترین مدارکی که باید برای اخذ گواهی انحصار وراثت تکمیل شود، استشهادیه است. این فرم باید در دفتر اسناد رسمی تکمیل شود. به طور کلی، استشهادیه انحصار وراثت به صورت زیر خواهد بود :

به گواهی می طلبم خانم ها و آقایانی را که آگاه هستند شادروان . در تاریخ . در شهر . آخرین اقامتگاه دائمی خود در گذشته است و هنگام فوت :

الف : ( تعداد ) . پسر داشته / نداشته به نام

ب : ( تعداد ) . دختر داشته / نداشته به نام

پ : ( تعداد ) . همسر دائمی داشته / نداشته به نام

ت : ( تعداد ) . مادر داشته / نداشته به نام

ث : ( تعداد ) . پدر داشته / نداشته به نام .

و وراث دیگری غیر از افراد نامبرده بالا ندارد و در موقع فوت مذهب متوفی . بوده و دارائی او کمتر / بیشتر از مبلغ پانصد هزار ریال بوده است تا اطلاعات خود را در برگ بنویسد .

هزینه انحصار وراثت به این بستگی دارد که چگونه می‌خواهید حصر وراثت را انجام بدهید. در صورتی که حصر وراثت پیچیده باشد و به وکیل احتیاج داشته باشید، باید هزینه حق الوکاله را جداگانه مد نظر قرار دهید. اما صدور گواهی انحصار وراثت هزینه جداگانه‌ای دارد که هر سال به روز می‌شود و مبلغ چندانی نیست.همچنین شایسته ذکر است که هزینه انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار رایگان است و هزینه‌ای ندارد

همان‌طور که اشاره شد، برای صدور گواهی انحصار وراثت، ورثه مستلزم انتشار آگهی در روزنامه های کثیر الانتشار هستند. این آگهی باید به مدت ۳۰ روز در روزنامه باقی بماند. پس از گذشته ۳۰ روز، گواهی انحصار وراثت صادر خواهد شد. اما این که صدور گواهی چقدر به طول می انجامد، بستگی به شعبه شورای حل اختلاف و مقدار پرونده های فعال آن‌ها خواهد داشت. به طور کلی، این مدت زمان بین ۲ هفته تا یک ماه متغیر خواهد بود. بنابراین، در یک نگاه کلی، طی کردن تمام مراحل انحصار وراثت نیازمند ۲ الی ۳ ماه به طول می انجامد.

پس از آن که متوفی فوت کرد، ورثه می تواند مراحل انحصار وراثت را شروع کنند. از آن جا که برای صدور گواهی حصر وراثت باید به شعبه شورای حل اختلافی مراجعه شود که متوفی آخرین بار در آن محله سکونت داشته، بنابراین، نمی توان زمان دقیقی را برای دریافت گواهی انحصار وراثت بعد از فوت ذکر کرد. به طور میانگین می توان انتظار ۲ الی ۳ ماه را برای طی کردن تمام مراحل انحصار وراثت داشت.

برای آن که دریابیم چه افرادی ورثه متوفی هستند و یا چه دارایی هایی به نام فرد فوت شده است باید اقدام به صدور گواهی انحصار وراثت کرد. هر یک از ورثه می توانند برای دریافت این گواهی اقدام کنند. معمولاً از زمان ثبت دادخواست تا صدور گواهی، حداقل ۴۰ روز زمان نیاز است. برای پیگیری گواهی انحصار وراثت می توان به سامانه ثنا مراجعه کرد. پس از ارسال درخواست در این سامانه، تمامی ابلاغیه های قضایی به صورت الکترونیک پیامک می شوند. علاوه بر این، پس از در خواست نیازی به مراجعه مکرر به شعب مربوطه نخواهد بود و متقاضیان می توانند به راحتی گواهی انحصار وراثت خود را از طریق سامانه ثنا پیگیری نمایند.

پس از آن که مراحل انحصار وراثت با موفقیت به اتمام رسید و ورثه اقدام به دریافت گواهی انحصار وراثت کردند، اولین و مهم‌ترین گام اخذ گواهی واریز مالیات بر ارث خواهد بود. گواهی واریز مالیات بر ارث همان پرداخت مالیات اموال و دارایی های متوفی است. این مالیات باید توسط وراثی که قصد تقسیم ارث بین خود را دارند، پرداخت شود. برای دریافت اطلاعات بیشتر میتوانید از وکیل مالیات بر ارث موسسه ارث تکس راهنمایی بگیرید.

گواهی انحصار وراثت پدر به دو نوع محدود و نا محدود صادر می شود. در قانون جمهوری اسلامی ایران تقسیم ارث پدر بر اساس قوانین اسلام صورت می گیرد. در انحصار وراثت پدر، در صورتی که فرد صاحب فرزند باشد، همسر متوفی یک هشتم از اموال و دارایی های فرد را به ارث خواهد برد. در صورتی که فرد صاحب هیچ فرزندی نباشد، میزان سهم الارث زن یک چهارم خواهد بود. پس از آن، اگر پدر و مادر متوفی در قید حیات باشند هر یک به اندازه یک ششم از دارایی های فرد را به ارث می برند. باقیمانده دارایی و اموال متوفی بین فرزندان تقسیم می شود. تقسیم ارث پدر در بین فرزندان به نسبت ۲ به ۱ در بین فرزندان پسر و دختر صورت می گیرد.

فرزندان مادری که فوت شده باشند، امکان دریافت دو نوع گواهی حصر وراثت را خواهند داشت. اگر ماترک مادر ارزشی کمتر از ۳۰ میلیون ریال داشته باشد، گواهی حصر وراثت محدود و اگر ماترک متوفی بیشتر از ۳۰ میلیون ریال باشد، باید گواهی انحصار وراثت نامحدود دریافت شود. هزینه انحصار وراثت در صورت فوت مادر بیشتر از ۲۰۰ هزار تومان تخمین زده می شود. ورثه متوفی باید این مبلغ را به یکی از دفاتر الکترونیک خدمات قضایی پرداخت نمایند. به طور کلی، هزینه گواهی انحصار وراثت مادر چه در نوع محدود و چه در نوع نامحدود، به یک قیمت خواهد بود.

در صورتی که فردی فوت شده باشد و اموال و دارایی باقی گذاشته باشد، برای آن که اموال ماترک را بتوان در بین وراث تقسیم کرد، باید گواهی انحصار وراثت دریافت شود. در غیر این صورت امکان تقسیم ارث وجود نخواهد داشت. با این حال، اگر فرد فوت شده مال و اموالی از خود برای تقسیم به جا نگذاشته باشد و یا وراث نیازی نداشته باشند تا با مراجعه به ادارات دولتی و غیر دولتی خود را به عنوان وراث معرفی کرده و اموال به جای مانده را تقسیم کنند، الزامی برای دریافت انحصار وراثت وجود نخواهد داشت. بنابراین، فرد متوفی که اموال منقول و غیر منقول ندارد، نیازی به انحصار وراثت نیز ندارد.

برای استعلام و پیگیری درخواست انحصار وراثت خود می توانید به سامانه عدل ایران مراجعه نمایید. با ورود به این وب سایت می توانید اطلاعات کامل در مورد روند کاری و نتیجه پرونده خود را مشاهده نمایید. برای ورود به سامانه کافیست عبارت «سامانه خدمات الکترونیک قضایی» را وارد کرده و یا از طریق آدرس adliran.ir وارد سامانه شوید. پس از ورود، از بین خدمات مختلف وب سایت باید بر روی «سامانه اطلاع رسانی پرونده» کلیک نمایید. در مرحله بعد به قسمت اطلاع رسانی پرونده با رمز پرونده وارد شوید. پس از ورود می توانید با وارد کردن کد ملی و رمز عبور خود وارد سامانه شوید و از روند پرونده انحصار وراثت خود بازدید کنید.

طبق قانون مستمری بازنشستگان تحت شرایطی به فرزندان و همسر او تعلق می‌گیرد. این مستمری به دختران مجرد، پسران تا ۲۰ سالگی (مگر با ارائه گواهی تحصیل که تا ۲۵ سالگی معتبر است) و همسر به صورت مادام العمر تعلق می‌گیرد.

برای تقسیم حقوق بازنشستگی بین وراث یا انحصار وراثت حقوق بازنشستگی ابتدا باید گواهی انحصار وراثت را دریافت کنید. بنابراین تکمیل فرم استشهادیه انحصار وراثت و مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ضروری است. پس از این مراحل به همراه استشهادیه انحصار وراثت، گواهی فوت و سایر مدارک را به شورای حل اختلاف می‌برید تا گواهی انحصار وراثت و گواهی تقسیم و تحریر ترکه صادر شود.

انحصار وراثت حقوق بازنشستگی باید توسط فرزندان دختر، پسر، همسر، مادر و پدر فرد متوفی انجام شود. فرزندان دختر تا زمانی که شاغل نباشند و یا مزدوج نشوند، این حق را دارند تا مستری دریافت کنند. سهم همسر متوفی ۵۰ درصد حقوق بوده و سهم فرزندان ۲۵ درصد خواهد بود. در صورتی که پدر و مادر متوفی در قید حیات باشند نیز ۲۰ درصد سهم از حقوق بازنشستگی متوفی خواهند داشت.

نکته جالب در مورد انحصار وراثت این است که حتی افرادی که در خارج از کشور هستند و ادعا می‌کنند که ارث به آنها رسیده،‌ می‌توانند انحصار وراثت را انجام دهند. در حقیقت وارث بعد از مرگ متوفی برای انجام امور انحصار ورثه به کنسولگری ایران در آن کشور مراجعه کرده و مدارک خود را ارائه می‌کند. به این منظور ارائه گواهی فوت مورث چه در داخل کشور فوت کرده و چه خارج از کشور،‌ ارائه می‌شود و اداره ثبت احوال آن را ثبت می‌کند.

پس از این مراحل فرد باید مدارک را برای یک وکیل با تجربه ارسال کند تا با مراجعه به شورای حل اختلاف سایر مقدمات انحصار وراثت انجام شود. به این منظور ارائه وکالتنامه به وکیل ضروری است.

در صورتی که فردی فوت کند و فیش حج او برای ورثه باقی بماند، ورثه فرد می توانند برای فروش فیش حج اقدام کنند و یا آن را به صورت ارث در بین خود تقسیم کنند. انحصار وراثت فیش حج نیاز به رضایت همه ورثه خواهد داشت. در صورتی که همه ورثه رضایت داشته باشند، می توانند یک فرد را به نیابت، عازم حج نمایند. علاوه بر این، اگر فیش حج متوفی از مبلغی که برای انجام حج مورد نیاز است بیشتر باشد، این امکان وجود دارد که یکی از ورثه به حج نیابتی فرستاده شود و ما به تفاوت هزینه فیش حج به وراث دیگر پرداخت شود.

برای انحصار وراثت سهام عدالت، ورثه متوفی ابتدا باید یک فرم استشهادیه محضری را در یکی از دفاتر اسناد رسمی تکمیل کنند. پس از آن که دفترخانه فرم استشهادیه محضری را برای ورثه گواهی نمود، وراث باید با مراجعه به یکی از دفاتر الکترونیک خدمات قضایی، اقدام به صدور درخواست انحصار وراثت نمایند. سپس، ممکن است نیاز به انتشار آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار باشد که این امر به صورت رایگان و بدون هزینه صورت می گیرد. پس از گذشت یک ماه، گواهی انحصار وراثت سهام عدالت صادر می شود. هزینه انحصار وراثت سهام عدالت تقریباً ۲۰۰ هزار تومان است که باید در یکی از دفاتر خدمات قضایی پرداخت شود.

اگرچه حصر وراثت و انحصار وراثت از نظر لغوی به یک معنا هستند، اما در کاربرد با یکدیگر متفاوت خواهند بود. با این حال، رویه قانونی این دو مفهوم مشابه یکدیگر هستند. بر اساس قانون حصر وراثت سال ۱۳۰۸ و قانون امور حسبی، در حصر وراثت، فرد متوفی از طریق یک مرجع ذی صلاح تعداد ورثه خود را مشخص کرده است. اما در انحصار وراثت، مشخص کردن تعداد ورثه متوفی به عهده قانون است و همچنین، مقدار سهم الارث هر یک از ورثه نیز توسط قانون تعیین می شود. با این وجود، طرح درخواست و مراحل انحصار وراثت و حصر وراثت تفاوتی ندارند زیرا هر دو رویه قضایی یکسانی را شامل می شوند.

در برخی موارد وراث ممکن است احساس کنند حق آنها تضیع شده و به همین دلیل همکاری لازم را برای تقسیم ارث نداشته باشند. اگر گواهی تقسیم ترکه نیز صادر شده باشد و هنوز اختلاف وجود داشته باشد کار کمی دشوارتر است. در این صورت فردی که معترض است می‌تواند با طرح دعوای خلع ید نسبت به انحصار وراثت صورت گرفته اعتراض کند و به حق خود برسد. در این شرایط بهتر است از وکیل متخصص در این زمینه برای حل مشکل پرونده خود کمک بگیرید.